Wakker worden, wat betekent dat?

Evenwichtig, liefdevol en gedisciplineerd, we willen het zijn. Maar makkelijk is het niet. Voor je het weet eet je weer een zak chips leeg of roddel je over een vriendin. Waarom doen we dat, tegen beter weten in? Volgens het hindoegeschrift Ratha Kalpana kunnen we onszelf vergelijken met een strijdwagen die wordt voortgetrokken door paarden. De kunst is een goede wagenmenner te worden.

De passagier in deze strijdwagen staat volgens de Ratha Kalpana symbool voor onze ziel, die onderweg is naar verlichting. De strijdwagen zelf staat voor ons lichaam. De paarden die de wagen voortbewegen vertegenwoordigen onze vijf zintuigen, die ons lichaam prikkelen om te handelen en in beweging te komen.

De teugels waarmee de paarden – de zintuigen dus – worden bestuurd verwijzen naar onze geest met zijn gedachtes. En de wagenmenner, die letterlijk de touwtjes in handen heeft, is ons bewustzijn of intellect. 

Alleen als we “goed wakker” zijn, zijn we in staat om ons leven de goede richting uit te sturen. Dan luistert de wagenmenner naar de instructies van de passagier, houdt de teugels voldoende strak en weet precies waar het de koets naartoe moet sturen.

Helaas loopt het in de praktijk vaak anders. Wie niet zijn gezonde verstand gebruikt, wiens zintuigen onhandelbaar zijn en wiens geest teugelloos is, ziet zijn leven afdrijven in chaos en verwarring. Als meest extreme voorbeeld kun je denken aan drugs- of alcoholverslaafden. De wagenmenner is zijn grip op de teugels volledig kwijtgeraakt.

De juiste balans

Tussen die twee extremen van volslagen bandeloosheid en volmaakte zelfbeheersing ligt een groot schemergebied, waar het grootste deel van ons leven zich afspeelt. Soms laten we de teugels teveel vieren: we zijn de hele avond aan het zappen of gaan steeds te laat naar bed. En soms houden we de teugels te strak: we beulen ons af op het werk zonder pauze te nemen of forceren ons lichaam.

De kunst is de juiste balans te vinden, de teugels niet te strak maar ook niet te los te houden. De wagenmenner heeft kennis en inzicht nodig in het karakter van de paarden. Het paard is een edel dier. Dat men je niet door brute kracht, maar door aandacht en zorg in combinatie met een zekere strengheid.’ De wagenmenner is eigenlijk onze persoonlijkheid, ‘de kracht van het ik’. De persoonlijkheid moet de wilskracht en de vaardigheid hebben om de paarden in toom te houden en ze de goede richting op te sturen.

Alle onderdelen – strijdwagen, paarden, teugels en wagenmenner – zijn belangrijk. Alleen als ze goed met elkaar samenwerken gaat de wagen de goede kant op.  

In de Ratha Kalpana worden de zintuigen vergeleken met vijf paarden. Paarden zijn gevoelig voor aandacht. Ook je zintuigen hebben aandacht nodig om optimaal te functioneren. Is je aandacht verstrooid of zit je te veel in je hoofd, dan mis je de helft van al het moois dat de wereld te bieden heeft. Mindfulness is een goede methode om je zintuigen aan te scherpen. Neem elke dag een paar keer bewust de tijd om volledig in het hier en nu te zijn en de wereld met een frisse en onbevooroordeelde blik in je op te nemen. Je kunt dit prima oefenen als je op de fiets zit, een stukje moet lopen of aan het eten bent.

Probeer je gedachtes en gepieker even ‘uit’ te zetten – net als je PC, smartphone of achtergrondmuziek – en schakel helemaal over op je zintuigen. Kijk, luister, voel, ruik en/of proef met volle aandacht. Als je wordt afgeleid door een gedachte, merk je dat op en keer je weer terug naar de kleurrijke omgeving om je heen.

De teugels waarmee de paarden in toom worden gehouden staan voor onze geest en zijn gedachtes. Als onze wagenmenner – ons ‘ik’ – een trekje aan de teugels geeft, is het nodig dat de geest daar naar luistert, zodat de zintuigen kunnen worden aangestuurd. Helaas speelt de geest vaak liever zelf de baas. Door middel van concentratie kunnen we de controle weer terugkrijgen. De volgende oefening helpt daarbij.

Ga rechtop op een stoel zitten en concentreer je op een kaarsvlam. Wanneer er gedachtes bij je aankloppen – en dat gebeurt voortdurend – ga je er niet in mee, maar laat je ze voorbij drijven alsof het wolken zijn. Als je toch in een gedachte zit, keer dan met je aandacht weer terug bij de vlam. Na verloop van tijd (en veel oefenen) wordt de stroom aan gedachtes steeds minder, en je focus steeds sterker.

Bron: Hidde Tangerman – “Breng jezelf in balans met de Ratha Kalpana”